Έκκληση για ένα σύγχρονο Δημιουργικό Σχολείο

Του Γιώργου Γεωργίου * Φιλόλογος

Θα ήταν αφελές να πει κανείς ότι το παραδοσιακό σχολείο έφτασε στην Κύπρο για να επιτελέσει ένα παιδαγωγικό έργο. Και ταυτόχρονα αναληθές. «Μετακόμισε» στον τόπο μας στα τέλη του 19ου αιώνα για να διαιωνίσει εθνικιστικά ιδεώδη που σχετίζονταν με τον αέναο στόχο της Ένωσης της μεγαλονήσου με τη μητέρα πατρίδα. Κι όταν όλα αυτά ενταφιάστηκαν, αναδύθηκε η παιδαγωγική διάσταση του σχολείου, μια διάσταση διόλου μεροληπτική μιας και το σχολείο τις περισσότερες φορές πρεσβεύει ιδεώδη των ισχυρών και ποιεί βιαίως ήθη που αρμόζουν στην άδικη κοινωνία του σήμερα. Παρ’ όλα αυτά εμείς ας επικεντρωθούμε στο «καλό» σχολείο και αυτό που επιχειρεί την πολύπλευρη ανάπτυξη του μαθητή, την έξαρση της δημιουργικότητάς του και την εμφύσηση δεξιοτήτων αλλά και γνώσεων όχι με χρησιμοθηρικό τρόπο αλλά με δραστικό, ουσιαστικό για να ωφεληθεί και ο ίδιος.

Διέπεται το σημερινό σχολείο από δημιουργικότητα; Δεν είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς σε ένα τέτοιο ερώτημα – του αρκεί μόνο η συνομιλία με μαθητές η οποία σύντομα θα εκμαιεύσει τα αρνητικά συναισθήματα και την αποστροφή του μαθητή για το σύγχρονο σχολείο. Αντί να αποτελεί πόλο έλξης για αυτόν, χώρο έκφρασης της δημιουργικότητάς του, και ανάδειξης των λανθανόντων ταλέντων του αντίθετα αντιπροσωπεύει μία φυλακή, ένα τόπο όπου ασκείται «παιδαγωγική βία» για αυτό άλλωστε  σχεδόν ο κάθε μαθητής πλήττεται από ανία, πνευματική κόπωση και αισθήματα βαρεμάρας.

Οι πεπαλαιωμένες και αντιδημοκρατικές μέθοδοι διδασκαλίας αποτελούν μία από τις γενεσιουργές αιτίες του αντιδημιουργικού σχολείου. Ο εκπαιδευτικός «διδάσκει», οι μαθητές ακούνε χωρίς να έχουν λόγο. Επικρατεί, δηλαδή, στις πλείστες περιπτώσεις ένας άκρατος δασκαλοκεντρισμός που περιθωριοποιεί το μαθητή στερώντας την ουσιαστική συμμετοχή του στο μάθημα. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις εκπαιδευτικών που συμπεριφέρονται σαν ερασιτέχνες χωρίς ίχνος επαγγελματισμού έχοντας ως κύριο μέλημα το να «ξεμπερδέψουν» από το μάθημα και όχι να μεταδώσουν δεόντως τις γνώσεις τους τηρώντας τις πρέπουσες αρχές. Επίσης, η διαφοροποιημένη διδασκαλία παραμένει στα σκαριά με αποτέλεσμα να μην ικανοποιούνται όλα τα επίπεδα μάθησης. Η χρήση διαφόρων μεσών για ικανοποίηση του κάθε στυλ μάθησης επιβάλλεται. Σε μια σχολική αίθουσα υπάρχουν μαθητές που αντιλαμβάνονται καλύτερα τα οπτικά ερεθίσματα, άλλοι τα ακουστικά και άλλοι αμφότερα.

Η πενιχρή σε αριθμό και συνάμα στατική θεματολογία των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων, επιπρόσθετα, αφαιρεί από τη συγκέντρωση και καθολική ενθουσιώδη συμμετοχή των μαθητών.   Σε πολλά μαθήματα είναι φρικτά περιορισμένη και δεν επισύρει το ενδιαφέρον της μαθητικής κοινότητας. Με αυτόν τον τρόπο χάνεται η ευκαιρία για να ανάδειξη των ιδιαίτερων δεξιοτήτων ή ταλέντων των μαθητών  εφόσον το ίδιο θέμα δύναται να μονιάσει ένα μαθητή και να τον στιγματίσει ως «αδύναμο». Η θεματολογία οφείλει να καλύπτει το φάσμα των ενδιαφερόντων όλων των μαθητών για να μπορέσει να εγείρει το ενδιαφέρον τους, να εξάρει τη φαντασία τους και να προκαλέσει ένα ντελίριο ενθουσιασμού σε αυτούς.

Πολύ λίγοι είναι εκείνοι οι οποίοι θα σκεφτούν ότι το σχολείο πολλές φορές μοιάζει με το στρατό. Αν εξαιρέσουμε την ασύδοτη επιείκεια που υπάρχει στο σημερινό σχολείο όσον αφορά την περιβολή και γενικά την εμφάνιση των μαθητών, τότε θα μπορούσαμε να βρούμε κάποιες ομοιότητες των εκπαιδευτικών φορέων με όργανα του στρατού. Παραλληλίζουμε το Υπουργείο με το Στρατηγό, τη Σχολική Διεύθυνση με το Συνταγματάρχη, τους εκπαιδευτικούς με τους Λοχαγούς ενώ οι μαθητές είναι οι στρατιώτες. Οι «Λοχαγοί» εκτελούν τις διαταγές εξ ανωτέρω και «οφείλουν» να διδάξουν την προκαθορισμένη ύλη μέσα στα προκαθορισμένα χρονικά πλαίσια. Αν δεν το πράξουν ίσως έχουν μπλεξίματα. Αυτό που απορρέει είναι το ότι η αυτονομία του εκπαιδευτικού καταρρακώνεται με κύριο απότοκο το αλόγιστο τρέξιμό τους για να προλάβουν την κάλυψη της ύλης. Δεν είναι απόλυτο. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί που εκμεταλλεύονται την μερική αυτονομία που έχουν όμως οι πιο πολλοί αγχώνονται να τελειώσουν με την ύλη και πολλές φορές καταστρατηγούν παιδαγωγικές αρχές οι οποίες είναι βασικές για  τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του μαθητή και συνεπώς για τον ενθουσιασμό που μπορεί να τον διακατέχει όσον αφορά το θεσμό του σχολείου. Μέσα στο γρήγορο βάδισμα για κάλυψη της σχολικής ύλης ο μαθητής αισθάνεται την πίεση και το άγχος.

Τελειώνοντας, το σχολείο κατάντησε να αποτελεί ένα εξεταστήριο με κύριο «ιδεώδες» τη βαθμοθηρία. Οι μαθητές αναγκάζονται να κυνηγούν τους βαθμούς γιατί οι τελευταίοι εξιδανικεύονται στο όνομα της επιτυχούς επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής. Κανένα ίχνος κριτικής σκέψης δε χαρακτηρίζει τις ερωτήσεις των σχολικών εξετάσεων. Θέλει τους μαθητές να γίνουν ανθρώπινοι παπαγάλοι και μεγαλομνήμονες. Τα αποτελέσματα γνωστά. Οι μαθητές πνιγμένοι στο άγχος, τη δυσφορία, ψάχνοντας διέξοδο να ξεφύγουν και καίοντας βιβλία στο τέλος της εξεταστικής περιόδου. Και με το δίκιο τους.

Το σύγχρονο σχολείο επιβάλλεται να αλλάξει πορεία πλεύσης. Χωρίς μαθητές σχολείο δε γίνεται άρα πρέπει να μεριμνήσει για αυτούς ούτως ώστε να απαμβλύνει τα αρνητικά συναισθήματα που αισθάνονται. Θα πρέπει να ξυπνούν με χαρά τα πρωινά των καθημερινών, να χαίρονται όταν αρχίζει το μάθημα, να στεναχωριούνται όταν λείπει ο καθηγητής, να εκθειάζουν το θεσμό του σχολείου, να αισθάνονται όμορφα, δημιουργικά, να καταβάλουν το άγχος και να δουν το σχολείο ως ένα χώρο έκφρασης της δημιουργικότητας και των χαρισματικών τους ιδιαιτεροτήτων. Άραγε διαφαίνονται όλα αυτά στον ορίζοντα ή μήπως φαντάζουν ουτοπικά…;