Το «αξιοκρατικό» νέο σύστημα διορισμών στα δημόσια σχολεία

* του Γιώργου Γεωργίου

Η νέα μεταρρύθμιση που έρχεται να ταράξει τα νερά του εκπαιδευτικού συστήματος, η οποία δεν είναι άλλη από τη σταδιακή κατάργηση του πίνακα διοριστέων εκπαιδευτικών, αποτελεί μία ρηξικέλευθη και ταυτόχρονα επαναστατική πρόκληση στο προβληματικό εκπαιδευτικό γίγνεσθαι της Κύπρου.  Αναμφίβολα, αποτελεί θετικό βήμα προς τα εμπρός και χαιρετίζεται από όλους τους φορείς αλλά και τα άτομα των οποίων τα συμφέροντα δεν πλήττονται από αυτό το εγχείρημα. Και εγώ με τη σειρά μου τη χαιρετίζω όμως παράλληλα θα τολμούσα να ρίξω λίγο λάδι στη φωτιά αμφιβάλλοντας για την ολότελα αξιοκρατική της οντότητα. Επομένως, το ερώτημα που απασχολεί είναι αν τελικά στην εκπαιδευτική διαδικασία θα μυηθούν οι αξιότεροι.

Πρώτιστα, κρίνω ως απαραίτητη την επεξήγηση της έννοιας άξιος. Για αυτό ανέτρεξα σε  ένα από τα καλύτερα λεξικά της Νέας Ελληνικής οδηγούμενος στο λήμμα άξιος, -α, -ο: «που μπορεί να κάνει κάτι πολύ καλά επειδή έχει τα απαραίτητα προσόντα ή τις ικανότητες γι΄ αυτό, που είναι ικανός, κατάλληλος, επιδέξιος». Ποια είναι όμως τα απαραίτητα προσόντα που προσδίδουν στον εκπαιδευτικό αυτή την ικανότητα ή την επιδεξιότητα; Είναι ένα ερώτημα που ενέχει μεν σε κάποιο βαθμό το υποκειμενικό στοιχείο, παρά ταύτα δε, στηρίζεται σε κάποιους βασικούς πυλώνες καθαρά αντικειμενικούς. Ο άξιος εκπαιδευτικός οφείλει να διέπεται από ακεραιότητα χαρακτήρα, να είναι δηλαδή έντιμος και προικισμένος από ηθικο-πνευματικές αξίες. Θα πρέπει ταυτόχρονα να είναι προσιτός, ευγενικός, εξυπηρετικός, ανθρωπιστής, γεμάτος ζωντάνια, όρεξη, θέληση μα και πάθος για τη δουλειά του. Με άλλα λόγια όλα όσα χαρακτηρίζουν αυτό που όλοι μας ονομάζουμε καλό χαρακτήρα. Σε άλλο επίπεδο, θα πρέπει να είναι πρεσβευτής της εκπαιδευτικής ευφυίας – κάτι με το οποίο συνοδεύεται κάποιος εκ γενετής – να διαθέτει δηλαδή αυτή την εξυπνάδα για να μπορέσει να επιτελέσει το βαρυσήμαντο εκπαιδευτικό έργο. Να είναι ετοιμόλογος, σβέλτος και να μπορεί να αντιλαμβάνεται αμέσως τα εξωτερικά ερεθίσματα. Να διέπεται από μεταδοτικότητα, ευφωνία και επιβλητικότητα. Ακόμη, έχει ως χρέος του να γίνει επαναστάτης και να μεταλαμπαδεύσει το προσωπικό του στίγμα στου μαθητές του σεβόμενος τις αξίες της εποχής. Μαζί με όλα τα προαναφερθέντα συμβαδίζει ο άκρατος επαγγελματισμός και η επιστημογνωμοσύνη που πρέπει να χαρακτηρίζουν τον κάθε εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να γίνει δαμαστής και κύριος του γνωστικού του αντικειμένου και επομένως να γνωρίζει καλά αυτό που διδάσκει. Θα πρέπει επίσης να είναι ειδήμων των τελευταίων διδακτικών μεθόδων και μεθόδων διδασκαλίας συνδυαζόμενες με τη χρήση της τεχνολογίας. Ένα από το πλέον σημαντικά είναι οι μεταγνωστικές του δεξιότητες, δηλαδή το να γνωρίζει πώς γνωρίζει μέσω ενός ελέγχου της προσωπικής γνωστικής διαδικασίας.

Η είσοδος του νέου εκπαιδευτικού στο δημόσιο σχολείο με βάση το σχέδιο κατάργησης του καταλόγου προϋποθέτει  τη διενέργεια γραπτών εξετάσεων πάνω σε θέματα που αφορούν το γνωστικό αντικείμενο του καθενός, τα αναλυτικά προγράμματα αλλά και διδακτικές μεθοδολογίες. Η εξέταση για το αν ο υποψήφιος εκπαιδευτικός γνωρίζει το αντικείμενό του ή τη διδακτική του αντικειμένου του ίσως μπορέσει να εφαρμοστεί υποτυπωδώς – αν και εκφράζω τις ανησυχίες μου και για αυτό εφόσον απαιτείται γνώση της ύλης του σχολικού Αναλυτικού πράγμα το οποίο δε συμβαδίζει με τη διδαχθείσα ύλη του Πανεπιστημίου. Πώς όμως με αυτό τον τρόπο μπορούν να εξεταστούν οι  ηθικές αξίες που κουβαλά ο εκπαιδευτικός, ή πώς θα εκμαιευτούν τα χαρακτηριστικά που πρέπει να συνοδεύουν τον έξυπνο εκπαιδευτικό; Η εξέταση είναι καθαρά μονοδιάστατη και δεν αναδεικνύει πολύπλευρα την προσωπικότητα του εξεταζόμενου. Ο καθένας μπορεί να ξενυχτίσει για μέρες, μήνες πάνω σε δεκάδες βιβλία ούτως ώστε να καταφέρει να περάσει τις εξετάσεις και να γίνει εκπαιδευτικός. Όμως κανένας δεν μπορεί να εμφυτευτεί των σπουδαίων αξιών και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που απαρτίζουν τον λαμπρό εκπαιδευτικό. Γιατί αυτά είναι χάρισμα και δεν είναι γνώση. Το βαθμολογικό κέντρο θα καταστεί κέντρο βαθμοθηρίας με αδιάκοπο άγχος από μέρους των υποψηφίων εκπαιδευτικών. Πολύ φοβάμαι ότι αντί να προκρίνονται για τις θέσεις οι πιο προικισμένοι, θα προωθούνται οι πιο «διαβασμένοι».

Ακόμη ένα προβληματικό σημείο του νέου συστήματος είναι η μοριοδότηση με βάση την εκπαιδευτική πείρα στη διδασκαλία. Όπως γνωρίζουμε καλά αυτό είναι προνόμιο των λίγων, ειδικά για την εισδοχή σε δημόσιες υπηρεσίες οι οποίες φροντίζουν να ανακυκλώνουν κάθε χρόνο τα ίδια άτομα σε ίδιες θέσεις επειδή είχαν την τύχη να έχουν πρόσβαση μια φορά σε κάποια κρατική υπηρεσία. Επομένως, άλλα άτομα ισάξια ή και καλύτερα μένουν έξω από τα σπλάχνα των δημόσιων υπηρεσιών. Βλέπουμε ότι η επιπρόσθετη μοριοδότηση του νέου συστήματος σε άτομα με πείρα αναπαράγει ατασθαλίες του παραπαίοντος υφιστάμενου συστήματος εισδοχής σε κρατικές υπηρεσίες αφού δημιουργεί ευνοϊκότερες συνθήκες – με την απόδοση περισσότερων μορίων – σε όσους στάθηκαν τυχεροί ενώ πολλοί άλλοι θα μείνουν πίσω ανέλπιστα.  

Δεν τοποθετούμαι κατά του νέου συστήματος όμως σίγουρα αυτό χρήζει τεράστιας βελτίωσης για να μπορούμε να χρησιμοποιούμε σωστά τη φράση «αξιοκρατικό σύστημα» χωρίς να διακατεχόμαστε από αισθήματα τύψης και πάνω από όλα για να λάμψει το άστρο της δημοκρατικής και καινοτόμου παιδείας στον τόπο μας. Προκειμένου να τερματιστεί το εκπαιδευτικό αδιέξοδο προτάθηκε μια μέση λύση που αν και φαινομενικά μεσσιακή, εντούτοις με ενδελεχή μελέτη «μπάζει νερά». Είναι σαν να πέθανες και παραμυθιακά έρχεται κάποιος και σου δίνει μια δεύτερη ευκαιρία αφήνοντάς σε να διαλέξεις μεταξύ θανάτου (υφιστάμενη κατάσταση) και μιας ζωής γεμάτης προβλήματα. Φυσικά επιλέγεις το τελευταίο για να αποφύγεις το μοιραίο θάνατο…