Μαθητής: «Ας κάψουμε τα βιβλία!»

*του Γιώργου Γεωργίου

Οι μαθητές καίνε τα βιβλία. Και δε χρησιμοποιώ μεταφορικό λόγο αφού η λέξη καίνε ουδόλως κοσμείται από εισαγωγικά. Σχεδόν όλοι μας το πράξαμε ή σχεδόν όλοι μας σκεφτήκαμε να κάψουμε ένα σχολικό βιβλίο μετά το πέρας της σχολικής χρονιάς και δη της εξεταστικής περιόδου. Όχι απλό πέταμα του βιβλίου, όχι σκίσιμό του αλλά κάψιμο! Είμαι σίγουρος ότι ένα χαμόγελο, που υποδεικνύει την αλήθεια μιας πραγματικότητας, σχηματίστηκε στο πρόσωπο του αναγνώστη αυτού του άρθρου. Όλο το μίσος, το άχτι και ο θυμός του μαθητή βρίσκει απήχηση πάνω στο κακόμοιρο το βιβλίο (όχι πως το λυπάμαι ιδιαίτερα αλλά αυτό είναι ζήτημα που σηκώνει αρκετή συζήτηση) το οποίο ο ίδιος μαθητής σιχαίνεται προφανώς. Πού έγκειται αυτή η βίαιη συμπεριφορά του μαθητή; Σίγουρα τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και η ενέργεια αυτή υποδηλώνει χαώδη εκπαιδευτικά ζητήματα τα οποία παραμένουν, και όπως φαίνεται θα παραμείνουν, άλυτα.

Το ξέσπασμα του μαθητή δεν είναι καθόλου τυχαίο. Θέλει να απαλλαγεί από τη μορφή βίας που συναντά μέσω του βιβλίου. Αυτό το «Ευαγγέλιο» το οποίο πρέπει να αποστηθίσει επ’ ακριβώς χωρίς να τολμήσει να το αμφισβητήσει, χωρίς να εκφράσει την άποψή του και χωρίς να πρέπει να διερευνήσει για να ελέγξει την αντικειμενικότητα που το διέπει, δημιουργεί μια σωρεία αρνητικών συναισθημάτων. Το «σερβίρισμα» του βιβλίου παγιδεύει τους μαθητές σε ένα κόσμο που εξυπηρετεί συμφέροντα εξ’ ανωτέρω και που πολλές φορές δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Τα βιβλία δεν είναι τόσο αθώα όσο φαίνονται να είναι. Πρεσβεύουν τις ιδέες και τα ιδανικά του δημιουργού τους – κάτι που αποτελεί φυσικό επακόλουθο μιας και δε θα μπορούσαν να παραμείνουν ουδέτερα – και επομένως είναι στρατευμένα προς μια κατεύθυνση. Η επιβολή τους ως διδακτικά εγχειρίδια από το ίδιο το σχολείο αλυσοδένει τους μαθητές αφαιρώντας κάθε δικαίωμα από αυτούς για προσθήκη ή αλλαγή τους, εγκλείει τη σκέψη σε μία στενόχωρη φυλακή, βάζει παρωπίδες στους οφθαλμούς και δημιουργεί συνθήκες ανελευθερίας.

Η αντίδραση των μαθητών με το κάψιμο των σχολικών βιβλίων συνδέεται επίσης με μία αντίδραση για το θεσμό του σχολείου γενικότερα. Πρόκειται για ένα χώρο που αντί να εγείρει θετικά συναισθήματα στους μαθητές αντίθετα τους πνίγει στη δυσφορία και το άγχος. Κατάντησε να είναι ένα βαθμοθηρικό εξεταστήριο όπου ο μαθητής αποκτά όπλο και στόχος του είναι να πυροβολήσει το βαθμό που τρέχει, για να τον αποκτήσει. Οι διδακτικές μέθοδοι, η θεματοποιία των μαθημάτων, η διδακτική διαδικασία πολλές φορές πλήττονται από την αντιδημιουργικότητα με αποτέλεσμα οι μαθητές να αισθάνονται πλήξη ή ανία. Επιπρόσθετα, το σημερινό σχολείο εύκολα μπορεί να χαρακτηριστεί ως τεχνοκρατικό εφόσον πρωταρχικό του μέλημα είναι η απόκτηση των βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων εκ μέρους του μαθητή ούτως ώστε να μπορέσει να ασκήσει το μελλοντικό του επάγγελμα. Ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας του σχολείου δεν αποτελεί «μόδα» της εποχής και έτσι όλες αυτές οι αξίες που συνοδεύουν αυτό το χαρακτήρα (συνεργασία, άμιλλα,  αλτρουισμός, αλληλοβοήθεια κτλ.) δεν υφίστανται ή καλύτερα δεν πρεσβεύονται από το σχολείο. Τέλος, η δωρεάν παιδεία και η γεφύρωση του χάσματος της ισότητας των παιδιών είναι απλά ωραίες διακηρύξεις που με προσεκτικότερη μελέτη δεν εκτελούνται.

Συμπερασματικά, μετά από όλα αυτά μπορούμε να διεισδύσουμε στη ψυχολογία του μαθητή και να καταλάβουμε την ακραία αυτή αντίδρασή του που προβάλλεται με το κάψιμο των βιβλίων. Αφενός μεν, θέλει να ξεφύγει από το βιβλίο που τόσο τον βασάνισε και αφετέρου δε, επιδιώκει να «τιμωρήσει» με τον τρόπο του ένα σύστημα το οποίο δεν του προσφέρει ψυχική ηρεμία, ισότητα και πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Θέλει να δει το βιβλίο να καίγεται, να λιώνει για τα δεινά που έχει υποστεί εξαιτίας του όπως ο κάθε Χριστιανός καίει τον Ιούδα για να αισθανθεί τη δικαίωση.