Ταμπού και «λάιτ» κυπριακά στις εγχώριες τηλεοπτικές παραγωγές

Του Γιώργου Γεωργίου * Φιλόλογος

georgiougiorgos.blogspot.com

Όλοι μας έχει τύχει να αφιερώσουμε λίγο από το χρόνο μας στην παρακολούθηση κυπριακών τηλεοπτικών σίριαλ. Η εξέλιξη του κυπριακού σίριαλ  είναι αδιαμφισβήτητη αν αναλογιστεί κανείς τις επιρροές που ασκούνται σε αυτό τόσο από τις ελληνικές όσο και τις ξένες παραγωγές. Αυτό που προκαλεί αίσθηση στο ιδιαίτερο τοπικό συγκείμενο της Κύπρου είναι η χρήση της γλώσσας στα τηλεοπτικά σίριαλ η οποία περισσότερο ομοιάζει με τη νεοελληνική κοινή και όχι με τη «φυσική» κυπριακή διάλεκτο η οποία ομιλείται σε χιλιάδες σπίτια σε ολόκληρη την Κύπρο.

Αυτό που παρατηρείται είναι ένας «εξευγενισμός» της κυπριακής διαλέκτου και εκκαθάριση από λέξεις οι οποίες χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από την κυπριακή. Όλα τα παραπάνω αντικαθιστώνται από λέξεις και εκφράσεις που βρίσκουν απήχηση στη νεοελληνική γλώσσα και το μόνο που απομένει είναι ο τονισμός των διαλεκτικών φθόγγων και γενικότερα η επικράτηση της διαλεκτικής προφοράς. Τα κυπριακά σίριαλ προωθούν αυτό το νέο τύπο «γλώσσας» την οποία θα τολμούσαμε να ονομάσουμε «κυπριακή καθαρεύουσα» εφόσον προσπαθεί να απαλλαγεί από τα έντονα διαλεκτικά στοιχεία τα οποία στην ουσία καθορίζουν την ταυτότητα και την αρχαιοπρεπή της υπόσταση. Εξαίρεση αποτελούν οι κυπριακές παραγωγές εποχής στις οποίες παρατηρείται η χρήση των «βαρετών» κυπριακών εφόσον αυτό επιβάλλει η εποχή που διαδραματίζεται η πλοκή.

Η νέα γλώσσα των σίριαλ στερεί τη φυσικότητα της γλώσσας από τις παραγωγές αυτές. Δεν είναι καθόλου φυσικό λόγου χάρη μια σύγχρονη, έστω, μικροαστική οικογένεια μετρίου μορφωτικού επιπέδου να εκφράζεται με λέξεις ή φράσεις καθαρά  νεοελληνικές. Η συντριπτική πλειοψηφία των Κυπρίων πολιτών χρησιμοποιεί στον προφορικό της λόγο την κυπριακή διάλεκτο όχι στην ελαφριά της μορφή που προσομοιάζει στην κοινή νεοελληνική αλλά στην εκδοχή αυτή η οποία περιλαμβάνει λεξιλόγιο και συντακτικές δομές που δεν απαντώνται στη νεοελληνική κοινή. 

Οι κυπριακές σειρές, έτσι, παραπέμπουν στη δημιουργία του προφίλ του «νεοκύπριου» αυτού δηλαδή που χρησιμοποιεί «εξευγενισμένα» τη γλώσσα διότι με αυτό τον τρόπο παύει να είναι «χωριάτης» και ταυτόχρονα απολίτιστος κατ’αυτούς.

Δεν είναι σίγουρο αν αυτή η πολιτική των κυπριακών σειρών υπηρετεί κάποια σκοπιμότητα, το μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι όσοι αποκόπτουν την κυπριακή διάλεκτο από το φυσικό επικοινωνιακό πλαίσιό της διακατέχονται από αισθήματα κομπλεξισμού και ταμπού όσον αφορά τη γλώσσα τους. Θεωρούν απολίτιστο και «χώριατο» αυτόν που μιλά τα κυπριακά και κατά την άποψή τους η γλώσσα που μιλά κανείς θα πρέπει να είναι η εξευγενισμένη, αυτή δηλαδή που φέρνει περισσότερο στα κοινά νεοελληνικά.  Ενώ στα σπίτια τους αισθάνονται οικεία να μιλούν έντονα κυπριακά, στα σπίτια των τηλεοπτικών σειρών τα έντονα κυπριακά απαγορεύονται γιατί βέβαια θα τα ακούσει χιλιάδες κόσμος και είναι «ντροπή».

Θα πρέπει να τονιστεί ότι σε καμία περίπτωση δεν καταδικάζεται η κοινή γλώσσα μας, η ελληνική. Με αυτή μεγαλώσαμε, διδαχτήκαμε, γαλουχηθήκαμε με τα ιδανικά, τις αξίες και τα ήθη της. Όμως, όπως συμβαίνει με όλους τους διαλεκτόφωνους Έλληνες, η χρήση της διαλέκτου στον προφορικό λόγο είναι αναπόφευκτη και δημιουργεί αισθήματα άνεσης και ελευθερίας έκφρασης ανάμεσα στους ομιλητές της. Για αυτό και η τέχνη της ηθοποιίας οφείλει να εκφέρει τη φυσικότητα της κυπριακής διαλέκτου τόσο μέσα από εικαστικές τέχνες όπως το θέατρο όσο και μέσα από τηλεοπτικές σειρές ούτως ώστε να εκμαιεύεται κάτι το γνήσιο. Ο μετριασμός της φυσικής γλώσσας των διαλεκτόφωνων Κυπρίων στον προφορικό λόγο μέσα από τις τηλεοπτικές σειρές περισσότερο απωθεί ίσως ασυνείδητα τον τηλεθεατή παρά τον ελκύει, αφού αισθάνεται ανοικειότητα για αυτό που ακούει.

Η νεοελληνική κοινή μπορεί να τιμηθεί με το διάβασμα λογοτεχνικών και άλλων βιβλίων, με εκφώνηση ομιλιών, με επίσημες συνεντεύξεις, με το παρόν άρθρο. Η κυπριακή οφείλει να τιμηθεί με τη σωστή ηχητική ακουστική του προφορικού της λόγου και όχι με επιχειρούμενο εξευγενισμό της για υπερκάλυψη ταμπού και ανασφαλειών που αφορούν την ίδια την υπόσταση της γλώσσας και που προωθούνται κυρίως από «δήθεν εξευγενισμένα υποκείμενα» όπως έγραφε και ο Γιώργος Ιωάννου σε ένα από τα γνωστά διηγήματά του.