Η ανεργία από άλλο μάτι – Το σύστημα των λίγων

*του Γιώργου Γεωργίου

Η μόδα της εποχής δεν είναι ούτε το η τελευταία χλιδάτη μάρκα ρούχων που κυκλοφορεί στην αγορά ούτε το στυλαριστό παπούτσι που κοσμεί τις προθήκες των καταστημάτων. Μόδα είναι το φαινόμενο της ανεργίας που μέρα με τη μέρα παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις. Η χιλιοειπωμένη αυτή λέξη αν και τυγχάνει χρήσης από τον καθένα μιας και αποτελεί το σλόγκαν της εποχής δεν προκαλεί αίσθηση σε κανένα άλλο παρά μόνο σε αυτούς που τη βιώνουν έντονα για αυτό κρίνω σκόπιμη τη διείσδυση στη ψυχολογία των πασχόντων. Βεβαίως δεν είμαι ψυχολόγος απλά αποτυπώνω με φτωχά λόγια όλα όσα βλέπω μπροστά μου.

«Με τι δουλειά ασχολείσαι;». «Είμαι άνεργος», αναφωνείται από τα χείλη του νεαρού παιδιού που σχηματίζουν σχεδόν χαμόγελο. Μα το χαμόγελο είναι μονάχα η έκφραση της αξιοπρέπειας που χαρακτηρίζει το νεαρό παιδί, στην πραγματικότητα επισκιάζεται από την πικρία της μαυρισμένης του ψυχής και που αυτή η πικρία εκμαιεύεται μόνο όταν βρίσκεται μονάχος. Συναισθήματα πόνου, αγανάκτησης, θυμού, στεναχώριας, ζήλιας, θλίψης κατακλύζουν την ψυχή του άτυχου παιδιού. Αισθάνεται κατώτερος από τους υπόλοιπους αν και αξίζει πολλά. Αισθάνεται άχρηστος γιατί δεν μπορεί να προσφέρει αν και μπορεί να ανατρέψει τον κόσμο με τα μεγαλουργήματά του. Ο βιοπορισμός είναι δύσκολος επίσης σε μια τέτοια περίπτωση και η κατάθλιψη και το κλείσιμο στον εαυτό δεν αργεί να διαβεί το κατώφλι.

Φταίει ο άμοιρος ο νέος για όλα αυτά; Ποιος ευθύνεται; Το σύστημα στο οποίο έχουμε μεγαλώσει ως μικρή κοινωνία παρόλο που αποκαλείται αξιοκρατικό προσωπικά θα τολμούσα να το παραλλάξω και να το ονομάσω ολιγοκρατικό. Αφήνω έξω τα περί ρουσφετιών και «οικογενειακών» βολεμάτων, που αποτελούν επίσης τρύπες του πονεμένου συστήματος, και υπερθεματίζω την κυριαρχία των λίγων οι οποίοι άπαξ και εισχωρήσουν σε θέσεις, κυρίως δημόσιες, αποκτούν «βεντούζες» και δεν ξεκολλούν με τίποτα από αυτές. Το σύστημα γενικώς δε δίνει την ευκαιρία σε όλους τους νέους να αρπάξουν μια θέση και να αποδείξουν τι πραγματικά αξίζουν. Αντίθετα, προωθεί τα ίδια άτομα στις ίδιες θέσεις προβάλλοντας την αν μη τι άλλο αξιοκρατική του υπόσταση. Χρησιμοποιεί έξυπνα μεν την έννοια «πείρα» για να σε εντάξει στα σπλάχνα του, βλακωδώς δε από τη στιγμή που δε σου δίνει την ευκαιρία να αποκτήσεις την πολυπόθητη και λυτρωτική πείρα. Όσοι κατάφεραν να τρυπώσουν είτε από τύχη, είτε με ρουσφέτι είτε άξια, αυτοί είναι που θα παραμείνουν τυχερώς εκεί. Λόγου χάρη, η κατάρτιση μορίων για εισδοχή σε κάποια δημόσια θέση διακηρύσσεται ως δημοκρατική και καινοτόμος στην πραγματικότητα αποτελεί μια προπαγανδιστική διακήρυξη. Απλά παίρνω ως παράδειγμα το Διαγωνισμό για τα Κρατικά Ινστιτούτα Επιμόρφωσης και λέω: γιατί να μη λαμβάνονται υπόψη τα οικονομικά κριτήρια των υποψηφίων μαζί με όλα τα υφιστάμενα; Γιατί σίγουρα τυχαίνει να αποκλείονται άτομα που έχουν ακαδημαϊκο-ηθική αξία  τα οποία έχουν πραγματική ανάγκη τα χρήματα για ένα κομμάτι ψωμί, για μια χούφτα φακές, για ένα πιάτο ρύζι. Δε μιλώ υποθετικά αλλά με πραγματικά γεγονότα που δεν είναι αποκυήματα της φαντασίας μου αλλά μπορώ να τα επιβεβαιώσω αν μου ζητηθεί. Σε καμία περίπτωση δεν λέω ούτε υπαινίσσομαι ότι άτομα από εύπορες οικογένειες δεν αξίζουν, προς Θεού, απλά αν είχα να διαλέξω για την πλήρωση μιας θέσης μεταξύ δύο ατόμων με παρόμοιους υψηλούς ακαδημαϊκο-ηθικούς δείκτες με τη διαφορά ότι το ένα είναι εύπορο και το άλλο άπορο θα διάλεγα το άπορο άτομο διότι όντας σπουδαστής Ανθρωπιστικών Επιστημών και βιώνοντας παρόμοιες καταστάσεις, διακατέχομαι από ουμανιστικά ιδεώδη.  Έτσι, ενώ από τη μία οι άποροι νεαροί παλεύουν για λιγοστό φαΐ και για να αποκτήσουν υπάρχοντα, από την άλλη το σύστημα ευνοεί του εύπορους για να πετάξουν περισσότερο φαΐ στα σκουπίδια και για να «χρυσώσουν» από πάνω όλα τα υπάρχοντά τους.

Πόσων νέων να κατακερματίζεται η ψυχολογία και να υπονομεύονται τα αισθήματα; Πόσοι νέοι να υπόκεινται σε αυτή τη μορφή βίας όχι γιατί φταίει ο μεγάλος αριθμός ανέργων αλλά γιατί η εργασία δεν είναι κυκλική αλλά ένας αγώνας τύχης που αν μείνεις πίσω δεν έχασες απλά αλλά τέλειωσες. Είπα από την αρχή ότι δεν μπορεί οποιοσδήποτε να καταλάβει παρά μόνο όταν είναι βυθισμένος στο πένθος της ανεργίας. Όλοι οι άλλοι είναι βυθισμένοι στο φως της χλιδής και του βολέματος. Σύστημα της Κύπρου του 2013: απλά απέτυχες…