Ορθή διαπολιτισμική επικοινωνία

Ορθή διαπολιτισμική επικοινωνία

Συνήθως με τον όρο γλωσσική ικανότητα εννοούμε τις γνώσεις ενός ομιλητή στο επίπεδο της γραμματικής, τις οποίες γνώσεις χρησιμοποιεί για να συντάξει ορθές γραμματικά προτάσεις ώστε να επιτευχθεί η επικοινωνία. Για παράδειγμα θα πρέπει να γνωρίζει πώς να τοποθετεί τους φθόγγους στη σωστή σειρά ώστε να σχηματίσει μία λέξη- «είμαι καλά» και όχι «ιμεια ακαλ»- αλλά και ως απαραίτητο κρίνεται η γνώση των συντακτικών κανόνων ούτως ώστε η πρόταση να ευσταθεί στο λόγο-«Εγώ και ο Κώστας πήγαμε εκδρομή» και όχι «Εγώ και ο Κώστας πήγαν εκδρομή». Το παραπάνω είναι αναγκαίο όχι όμως επαρκές για να μπορέσει να υπάρξει μία σωστή επικοινωνία σε ένα κοινωνικό σύνολο.

Κάθε γλώσσα διέπεται επίσης από κοινωνικούς κανόνες τους οποίους ο ομιλητής οφείλει να γνωρίζει ώστε να μπορεί να επικοινωνεί σωστά. Σε μία κοινωνία κυριαρχούν ως συνήθως δύο σταθμά. Υπάρχει αφενός μεν ο καθημερινός απλός λόγος αλλά και ο επίσημος λόγος που αποτελείται από κοινωνιογλωσσικές συμβάσεις καλής συμπεριφοράς. Τις περισσότερες φορές όταν απευθυνόμαστε σε άτομα με κύρος, συνήθως μεγαλύτερά μας, χρησιμοποιούμε ένα πιο επίσημο λόγο που απαιτεί τη χρήση του πληθυντικού ευγενείας. Σε κάποιο διευθυντή μεγάλης εταιρείας εμείς ως υπάλληλοι θα πούμε: «Κύριε Ανδρέου μπορώ να σας απασχολήσω για λίγο» Μπορεί οι κανόνες της γραμματικής στην προκειμένη περίπτωση να παραβιάζονται όμως αυτό απαιτούν οι συμβάσεις της καλής συμπεριφοράς. Μία άλλη σύμβαση κοινωνική που βρίσκει ισχύ στην ελληνική αλλά και σε πολλές άλλες γλώσσες είναι το να αποφεύγει κανείς να διακόπτει κάποιο όταν αυτός μιλά.

Θα πρέπει να πούμε πως αυτές οι κοινωνικές συμβάσεις δεν είναι ίδιες σε όλες τις κοινωνίες. Οι διαφορετικοί πολιτισμοί, κουλτούρες, ήθη και έθιμα δημιουργούν επίσης διαφορετικές συμβάσεις επικοινωνίας. Παραδείγματος χάρη, η έκφραση ευχαριστίας του ανατολικού κόσμου διαφέρει από αυτή του δυτικού. Το ίδιο ισχύει και με τον τρόπο χαιρετίσματος. Χαρακτηριστική είναι η υπόκλιση των Ιαπώνων σε αντίθεση με μία απλή χειραψία που ισχύει σε χώρες της Δύσης. Ενδιαφέρουσα είναι και η περίπτωση της κοινότητας των Ανάγκ στη Νιγηρία όπου αξιολογείται θετικά η ομιλητικότητα σε ένα κοινωνικό σύνολο ενώ αντίθετα η κοινότητα Παλιγιάν στην Ινδία «παρεξηγεί» την ομιλητικότητα και προτιμά τη σιωπή.

Αυτό που συνάγεται ως συμπέρασμα είναι ότι απαιτείται εκτός από τη γνώση της γραμματικής, επίσης γνώση διάφορων επικοινωνιακών συμβάσεων μίας συγκεκριμένης κοινωνίας εάν ο ομιλητής επιθυμεί να έχει μία ορθή επικοινωνία. Γνωρίζοντας αυτά, θα είναι σε θέση να «αποκωδικοποιήσει» τα σήματα του περιβάλλοντος αυτής της  κοινωνίας και να τα ερμηνεύσει με βάση τις δικές του αντιλήψεις ώστε να κατανοήσει το περιεχόμενό τους. Έτσι θα μπορεί να αντιληφθεί τις προθέσεις των ομιλητών του και συνεπώς θα είναι δυνατόν να ανταποκριθεί με το δέοντα τρόπο.

Είναι καλό να δούμε κάποια παραδείγματα, με ποιο τρόπο οι άνθρωποι αποκωδικοποιούν περιβαλλοντικές ενδείξεις σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η επικοινωνία στέφεται με επιτυχία. Ας δούμε ένα παράδειγμα.

Ομιλητής Α: Σε πέντε λεπτά θα είσαι στο γραφείο σου;

Ομιλητής Β: Είναι εντάξει, αν θες μπορείς να φύγεις για διάλειμμα.

Ομιλητής Α: Εντάξει αν θες κάτι ειδοποίησέ με.

Στο παραπάνω παράδειγμα βλέπουμε τον ομιλητή Β να κατανοεί πλήρως τις προθέσεις του ομιλητή Α για διάλειμμα παρά το γεγονός ότι ο ομιλητής Α δεν αναφέρθηκε καν σε διάλειμμα. Ο ομιλητής Β επίσης ερμηνεύει τις προθέσεις του άλλου ομιλητή με βάση τις συμβάσεις εργασίας που ίσως να προνοούσαν διάλειμμα τη δεδομένη στιγμή.

Υπάρχουν όμως και κάποιες περιπτώσεις που η επικοινωνία είναι ανεπιτυχής.

Φροντίστριες ινδικής καταγωγής σε καφετέρια μεγάλου αεροδρομίου στο Λονδίνο όταν παίρνουν παραγγελίες χρησιμοποιούν μονολεκτικές άτονες εκφράσεις όπως  «Κρέας» αντί του «Κρέας;». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι πελάτες να εκλαμβάνουν και να ερμηνεύουν τη στάση των φροντιστριών ως αγενή. Επομένως αυτή η ελλιπής γνώση των κοινωνικών και γλωσσικών συμβάσεων στην Αγγλία από μέρους των Ινδών φροντιστριών οδηγεί στη μη ορθή πραγμάτωση της επικοινωνίας.

Για να μπορέσεις να επικοινωνήσεις σωστά με κάποιο άτομο που προέρχεται από ξένη χώρα απαιτείται πέρα από τις γλωσσικές γνώσεις πρωτίστως η γνώση της κουλτούρας του συγκεκριμένου λαού , γεγονός που θα διευρύνει ή και απαλείψει το χάσμα όσον αφορά την επικοινωνία.